Της Σούσας το τραγούδι
Περιγραφή
Ένα από τα πιο γνωστά και αγαπημένα τραγούδια του Ελληνισμού είναι το τραγούδι της Σούσας. Το τραγούδι αυτό το βρίσκουμε σε παραλλαγές σε όλη την Ελλάδα, στις οποίες και βλέπουμε οι ντόπιοι να διεκδικούν την καταγωγή της Σούσας. Συναντάμε την Σούσα ως της Κρήτης το καμάρι, της Ρούμελης, της Λακωνιάς, της Πόλης, της Σμύρνης, της Προύσας κ.ά.
Στις καταγραφές που έγιναν από πρόσφυγες των νησιών του Μαρμαρά η Σούσα φέρεται να είναι της Ραιδεστού καμάρι, της Ρόδου, και της Ρούμελης. Στην δική μας καταγραφή, της Αφησιάς καμάρι, αλλά μάλλον αυτό προστέθηκε σκόπιμα από τις κυρίες μας… Στις περισσότερες αυτές καταγραφές αναφέρεται ως της Ραιδαιστού καμάρι.
Η επικρατέστερη όμως εκδοχή θέλει την Σούσα να είναι από την Κρήτη και πιο συγκεκριμένα από την Χώρα (το Ηράκλειο), όπου και πιθανόν διαδραματίστηκε η ιστορία της τους πρώτους αιώνες μετά την οθωμανική κατάκτηση. Η πρώτη γνωστή γραπτή αναφορά του τραγουδιού χρονολογείται το 1679.
Σε όλα τα μεγάλα τραγούδια αν και η πλοκή της ιστορίας παραμένει σχεδόν πάντα η ίδια, οι στίχοι ανάλογα με την τραγουδίστρια-η διαφέρουν σε ορισμένα σημεία. Αυτό συνέβαινε γιατί ήταν αδύνατον να θυμούνται με ακρίβεια τους στίχους και ανάλογα με την ικανότητα τους προσέθεταν και δικούς τους θέλοντας να δώσουν έμφαση και στα σημεία που τους έκαναν εντύπωση.
Η Σούσα, μία όμορφη κοπέλα ερωτεύτηκε και σύναψε σχέση με τον Τούρκο Σαρήμπαλη (Σερίφ – Μπέη) καταπατώντας όλα τα ήθη της εποχής. Το έμαθε όμως ο αδερφός της που βρίσκονταν στα ξένα και επέστρεψε να αποκαταστήσει την τιμή της οικογένειας…
Στίχοι
Στις 25 του Μαγιού που ανοίγει το ζερμπούλι,
ακούσατε να σας επώ της Σούσας το τραγούδι.
Η Σούσα ήταν έμορφη της Αφησιάς καμάρι,
αγάπαε τον Σαρήμπαλη, το πρώτο παλικάρι.
Αγάπ’ ατόν, κι αγάπ’ ατήν, χρόνια δεκατεσσάρων
μα είχε κι έναν αδερφό, που γύριζε κουρσάρος.
«Πότε θα μάθεις πέστε με; Πότε;» την παραγγέλνει:
– Σουσάνα τον Σαρήμπαλη άντρα να μην τον πάρεις
Μια Κυριακή πρωί πρωί στην σκάλα της καθίζει,
βγάζει το μαντηλάκι της τα μάτια της σκουπίζει.
Η μάννα της την ερωτά κι ο κύρης της τη λέει:
– Τι έχει το Σουσανάκι μας και κάθεται και κλαίει;
– Μάνα μου είδα όνειρο πικρό φαρμακωμένο,
είδα το αδερφάκι μου στο αίμα βουτηγμένο.
– Όνειρο είναι, Σούσα μου και όνειρο θα περάσει
και σένα τ’ αδερφάκι σου στα ξένα θα γεράσει.
Η ώρα έξι της νυκτός που οι πετεινοί λαλούσαν,
ακούει την πόρτα να χτυπά, ξυπνά η καημένη η Σούσα.
– Σήκω Σαρημπαλάκι μου και φύγε από τη κλίνη
γιατί ήρθε το αδερφάκι μου και τώρα τι θα γίνει.
Σήκω Σαρημπαλάκι μου και φύγε από τη στρώση
γιατί ήρθε τ’ αδερφάκι μου και θα μας θανατώσει.
– Σύρε Σουσάναμ κι άνοιξε και εγώ μένω στην κλίνη
γιατί είναι ο ύπνος μου βαρύς να φύγω δεν μ’ αφήνει.
Μόλις την πόρτα άνοιξε βλέπει τον αδερφό της
κι ευθύς η όψη άλλαξε από το πρόσωπο της.
– Καλώς το, τ’ αδερφάκι μου το πολυαγαπημένο,
που το ‘χει η μάννα μ’ ένανε, ένα και χαϊδεμένο.
και μες στα μοσχοκάρυδα το ‘χει αναθρεμμένο.
– Σουσάνα δώσε με νερό γιατί είμαι διψασμένος
και από το δρόμο τον πολύ είμαι μπαϊλντισμένος.
Χρυσό κανάτι άρπαξε και φιρφιρί κουμάρι
και στο πηγάδι έτρεξε κρύο νερό να πάρει.
– Εγώ Σουσάνα μ’ δε διψώ, δεν είμαι διψασμένος,
μονάχα απ’ τον Σαρήμπαλη είμαι μπαλαντομένος.
Απ’ τα μαλλιά την άρπαξε στη σκάλα την καθίζει
βγάζει μαχαίρι ολόχρυσο και στην καρδιά το μπήγει.
Η μάνα της την ερωτά και ο κύρης της τη λέει:
– Τι έχει το Σουσανάκι μου και κάθετε και κλαίει;
Σουσάνα μ’ ποιος σε μάλωσε και σ’ έκανε το χάλι;
Να έχει την κατάρα μου επάνω στο κεφάλι,
που να ‘χει την κατάρα μου επάνω στο κεφάλι!
– Να πείτε τον Σαρήμπαλη, αν είναι παλικάρι,
να κάνει το μνημούρι μου όλο μαργαριτάρι.